Heimaey - Wonen op een Vulkaan

Op dinsdag 23 januari 1973 scheurde de noordoostkant van het kleine eiland Heimaey, één van de Westmann Eilanden enkele kilometers uit de kust ten zuiden van het Ijslandse vasteland, met donderend geweld open Meer dan vijf maanden braakte deze scheur vuur as en lava..... een nieuwe vulkaan was geboren:
de Eldfell (Vuurberg)......

Huizen en bedrijven werden door lava verzwolgen of verdwenen onder een dikke laag as. Mensen konden tijdig een veilig heenkomen zoeken. Even leek het erop, dat de lavastroom ook de bedrijven rond de haven én de haven zelf zou verwoesten.

De nieuwe vulkaan, die de naam Eldfell kreeg, is een dochter van de iets zuidwestelijker gelegen Helgafell (Heilige Berg), een slapende vulkaan, die ongeveer 5000 jaar geleden voor het laatst actief was.


Na de eerste uitbarsting, op 23 januari, leek de activiteit rond de Eldfell weer iets af te nemen, todat op 4 februari ineens weer een lavastroom richting de haveningang ontstond. De doorgang van de voor het eiland van  vitaal belang zijnde  vissershaven werd daardoor van de aanvankelijke 1200 versmald tot nog geen 200 meter.

Gevreesd werd, dat de lavastroom de belangrijkste bron van bestaan van Heimaey, de visserij en visverwerking, zou worden weggevaagd. In allerijl werd kostbare en moeilijk te vervangen visverwerkingsapparatuur van het eiland weg gebracht, waarvoor o.a. Hercules transportvliegtuigen van de Amerikaanse basis bij Keflavik werden ingezet. In totaal werden 400 van de 1200 huizen door het natuurgeweld vernield.


Een nog dodelijker gevaar vormden de giftige gassen, met in het bijzonder koolmoon- en kooldioxide en methaangas, dat door scheuren in de grond kelders van gebouwen binnendrong. Ook werden er in de lager gelegen delen van het stadje zeer hoge concentraties van de gassen gemeten.


Op 20 februari stortte een groot deel van de pas gevormde kraterwand van de Eldfell aan de noordwestzijde in, waardoor een nieuwe stroom lava met een snelheid van 400 meter per uur richting de stad vloeide. Opnieuw werden huizen bedolven, maar ook een dam, die in de dagen na de eerste eruptie was opgeworpen om de stad te beschermen. Hiermee werd maar weer eens de verwoestende kracht van het natuurgeweld aangetoond. De nietige pogingen om de stad en de haven voor totale vernietiging te behoeden slaagden. Meer was dat echter te danken aan de afnemende activiteit van de Eldfell, dan van menselijk ingrijpen. Dagenlang had men wanhopig tonnen water over de lavatong uitgestort, in de hoop de lava zodanig te koelen, dat de haveningang niet verder zou volstromen.


Sinds de gebeurtenissen in 1973 heeft het gewone leven weer plaats gemaakt voor de hektiek van toen. De bewoners van Heimaey blijven waakzaam.

Op de stadsplattegrond van Heimaey is de as- en lavabedekking van de uitbarsting in 1973 in roze weergegeven. De rode pijl heeft in deze geen betekenis, alleen, dat deze de plaatselijke golfbaan aanwijst. Daar is ook de camping van het eiland.

Op de foto hiernaast is de dikte van de aslaag (in centimeters), precies een maand na de eerste uitbarsting, met de gele lijnen ingetekend. Het geel gearceerde deel was voor 1973  ook bebouwd, maar is na de eruptie opgegeven.
Op de foto is middenonder nog net een stukje van de 'noord-zuid' startbaan van het vliegveld te zien.

De begraafplaats van Heimaey bedolven onder een meters dikke laag as.

Inwoners graven met man en macht de tonnen as weg.

Opname vanaf zee, met de stoom- en aswolk boven Heimaey goed zichtbaar.
foto: uit album van Jón Sigurdsson, Heimaey*.

Total surprise for Heimaey
"The most recent extension of Iceland is the Eldfell scoria cone and lava flow formed in an eruption in 1973. The eruption began on Tuesday 23 January from a 1.6 km long fissure. A day later the eruption became concentrated at one spot, which was to become the new volcano Eldfell (Fire Mountain). The eruption lasted just over five months to 3 July 1973. The size of Heimaey was increased by 2.2 square kilometres in the eruption and the lava flow field covers an area of about 3.3 square kilometres. The total amount of magma erupted was 0.5 cubic kilometres. The encroaching lava flow threatened to destroy the harbour, the main source of livelihood for most of the town. By constantly spraying the lava with cold seawater, some of it solidified and some of it diverted, thus saving the harbour from destruction.
The eruption came as a total surprise as the Helgafell (Holy Mountain) had not been active for about 5000 years."
uit de blog van Ole Nielsen, augustus 2011.

Luchtfoto genomen vanuit het noordwesten, richting de pas gevormde Eldfell. Op de voorgrond de haven en rechts de Helgafell. Duidelijk is de stoom boven de hete lavastroom te zien, die de haveningang geheel dreigde af te sluiten.
foto: uit album van Jón Sigurdsson, Heimaey*.

Pas na 3 Juli kunnen de inwoners naar hun huizen terugkeren. Op het dak nog een dikke laag as.
foto: uit album van Jón Sigurdsson, Heimaey*.

Even dreigde de dikke aslaag de visfabriek aan de kade te verwoesten.
foto: uit album van Jón Sigurdsson, Heimaey*.

De hier getoonde zwart-wit foto's zijn afkomstig van de informatiepanelen, die op verschillende plekken in de stad zijn geplaatst. De andere met een * gemerkte foto's zijn afkomstig uit het plakboek van Jón Sigurdsson, die 's zomers de plaatselijke camping beheert. Hij was 19 ten tijde van de uitbarsting in 1973 en woonde met zijn ouders en zussen aan de westkant van het eiland, 'ver van de gloeiende lava...' 
Hij vertelt, dat er destijds een paar mensen met een fototoestel waren, maar dat er na de eerste uitbarsting wel 20 fotografen naar het eiland kwamen, zelfs uit Amerika. De foto's van Heimaey gingen de hele wereld over en verschenen in zo wat alle kranten en tijdschriften. 

Zelfs op het reusachtige schaalmodel van Ijsland in het nieuwe stadhuis van Reykjavík valt het kleine eiland Heimaey nauwelijks op, om nog maar van de andere eilandjes in de Westmann-groep te zwijgen.
Een wandeling van de noordkant naar de zuidpunt van Heimaey beslaat slechts 8 kilometer. 

Meer foto's van Heimaey

Op Engelstalige kaarten wordt de naam van het eiland veelal als Heymaey gespeld. Op deze website is de officiële Ijslandse spelling Heimaey gehanteerd.
De Eldfell, of beter de hoogte, die eerder op deze plaats lag, werd Kirkefell (Kerkberg) genoemd.