De Kim Utopie

De recente berichten van de inzet van Noord-Koreaanse militairen door het Russische leger in de invasie van Oekraïne brengt de herinnering aan de tentoonstelling De Kim Utopie - Schilderkunst uit Noord-Korea, die in 2015 in het Drents Museum in Assen werd gehouden, weer terug op het netvlies.

De expositie, met werken gemaakt tussen 1960 en 2010, bood een inkijk in het leven in het gesloten Noord-Korea. De schilderijen, je zou het socialistisch-realistische kunst kunnen noemen, zijn in opdracht van de staat vervaardigd door professionele kunstenaars. Naast thema's als patriottisme, industriële en wetenschappelijke vooruitgang en de vruchtbaarheid van de landbouw, is de Grote Leider, Kim Il Sung (Eeuwig President van de Republiek, 1912 - 1994)  een dankbaar onderwerp. De werken verbeelden een  geïdealiseerde Noord-Koreaanse samenleving: de Kim Utopie. ​De realistische staatskunst geeft niet enkel historische feiten, maar voorziet die ook van een ideologische interpretatie. 

Onder het visionaire leiderschap van Kim Il Sung (Eeuwig President van de Republiek, 1912 - 1994) heeft het utopische Noord-Korea zich losgeworsteld van de last van het verleden. De Kim Utopie verbeeldt dat de Noord-Koreanen in alle vrijheid kunnen werken aan een paradijselijke toekomst.

Paradijs van de Arbeiders

In het Juche-socialisme draait alles om de werkende mens, heldhaftige arbeiders de woeste natuur bedwingen, fabrieksarbeiders die zwoegen om de productie te vergroten. Arbeid adelt en geeft betekenis aan het leven. Arbeid is verheven tot schoonheid. Trotse vrije arbeiders  tonen een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Ze hebben hun eigen toekomst in handen en worden niet uitgebuit. Door hun inzet komt het arbeidersparadijs snel dichterbij. 

'Het Reparatiedok'

Het Juche-socialisme streeft naar de economische zelfstandigheid van Noord-Korea. Juche is het Koreaanse woord voor zelfvoorzienendheid. Het Noord-Koreaanse volk vertrouwt op haar eigen kracht, maakt zelf de keuze en is onafhankelijk van andere landen. Die eigen kracht komt niet uit het individu, maar uit het volk in z'n geheel. Dat volk bepaalt dan ook zelf haar toekomst. Het volk vormt het lichaam van de staat, met de Grote Leider als hoofd, of zoals dat in de Juche-leer wordt geschreven: het brein. De staat is opgebouwd als een corporatistische samenleving, bestaande uit drie klassen: de arbeiders, de boeren en de intellectuelen. Het was Kim Il sung, die in het begin van de jaren '50 de eerste ontwikkelingen van de leer in gang zette, en, na bekoelde relaties met buurlanden Sovjet Unie en China in de jaren '60 de Juche-leer tot staatsideologie maakte, waarin hij, als Grote Leider, aan het hoofd stond.

"Het Reparatiedok", in 2000 vervaardigd door de Rason Kunststudio, toont eendroogdok van een scheepswerf aan de noordoostkust van Noord-Korea.  Langs de romp van het reusachtige  vrachtschip hangt een rode banier: "Laten we met z'n allen aanvalshelden worden in de strijd om de 55e verjaardag van de stichting van de Koreaanse Arbeiderspartij luister en glans te geven".

​'Het bouwterrein op T'ongilstraat'

In de hoofdstad Pyongyang verrijzen grote bouwwerken waarin de staat zich als bouwmeester van hoogstaande architectonische projecten presenteert. Dit werk werd in 1992 gemaakt door  door Kim Yu-dong (Mansudae Kunststudio). 

​'Helden van de Arbeid, Kangsong Taeguk snelweg'

​Met honderden arbeiders wordt er dag en nacht gewerkt, in dit geval aan een brug in de nieuwe Kangsong Taeguk snelweg. In de Juche ideologie adelt Arbeid en geeft ze een zinvolle betekenis aan het leven. In de Noord-Koreaanse kunst wordt arbeid verheven tot schoonheid. Dit schilderij dateert uit 2000 en is van de hand van Mun Se-ung.

'De grote leider kameraad Kim Il Sung is eeuwig onder ons'

Aan de Kumsong in Pyongyang  werd in 1997 'De Toren van Onsterfelijkheid' gebouwed ter nagedachtenis aan Kim Il Sung, de Grote Leider. Op de monumentale zuil staat: "De grote leider kameraad Kim Il Sung is eeuwig onder ons". Soortgelijke zuilen zijn na zijn dood in 1994 overal in het land opgericht. Na de dood van diens opvolger Kim Jong Il in 2011 is de tekst aangepasten en worden zowel de Grote Leider als de Geliefde Leider op de monumenten geëerd. Het schilderij van Chang Kwang-min is ongedateerd.

Het Centrale Plein van Hamhung op nieuwjaarsdag 2000.
Op deze nieuwjaarsdag gaan burgers onder aansporing van een propagandabrigade sneeuwruimen. Vooraan loopt een fabrieksarbeider met de vlag van de kunstmestfabriek in Hamhung.  Verderop zijn banieren met leuzen te zien: "Autonome hervormingen zijn de enige overlevingsstrategie", "Ongeacht hoe moeilijk de tocht, met een glimlach gaan we voorwaarts" "Leger Eerst Politiek, "Laten we krachtdadig de dorpen steunen" en "Krachtdadig en welvarend land". Deze laatste leus hangt samen met de viering van de honderdste geboortedag van Kim Il Sung. Ook de zuil die in de verte is te zien verwijst naar hem: "De Grote Leider kameraad Kim Il Sung is eeuwig onder ons". Het werk is gemaakt door Pyo-Se-yong (Kunststudio van de Zuid Hamgyong Provincie).

Overvloed van de Landbouw

In de Noord-Koreaanse kunst wordt veel aandacht besteed aan de voedselproductie. De afgelopen decennia hebben laten zien, dat het land er moeizaam in slaagt haar eigen bevolking te voeden. Sterker, Noord-Koreanen hebben al jaren met voedselschaarste te kampen, zo zeer, dat er sprake is geweest van hongersnood. 

'Op het gewonnen Land'

Op dit schilderij "Op het gewonnen Land" van  Yun Kyong-su en Song Nam-chol uit 2002, staat het volleybalteam van het tweede automatiseringsteam, dat aan het werk is bij een landherwinningsproject. Omhet land in de toekomst te behoeden voor hongersnood, wordt met man en macht gewerkt het landbouwareaal uit te breiden. Grootschalige landherwinningsprojecten als deze dragen daartoe bij. Arbeiders uit alle hoeken van het land, ook afkomstig uit bijvoorbeeld de industrie, worden in groten getale gemobiliseerd om zo snel mogelijk land in akkers te kunnen omvormen. Desondanks is er ook tijd voor sport en ontspanning.

'Een Lentegevoel' ​

Deze drie jonge vrouwen zijn vol trots over de mooie eiwitrijke oogst taugé, die ze hebben geproduceerd. Het benadrukt de inzet van vrouwen, die als individu  hun steentje bijdragen aan de ontwikkeling van het land. Ondanks dat het buiten sneeuwt, heeft dit schilderij de titel 'Een Lentegevoel' en is gemaakt door  So Yong-shik in 2008.

Deze stralende jonge vrouwen leveren verse sojamelk af bij een lagere school in Pyongyang. Links op de boog boven de toegang tot het plein staat: "Wij zijn gelukkig te lezen".  '​Gevuld met liefde', 2002, Chong Chu-kwa (Pyongyang Universiteit van Schone Kunsten).

Het onderstaande werk van Kirho is in 1997 vervaardigd. In dat jaar was er in Noord-Korea sprake van acute hongersnood onder een groot deel van de bevolking.

 Het proefveld met een rijke rijstoogst weerspiegelt dus geenszins de werkelijkheid in een goudgele zee van oogst klare rijst. Staan twee vrouwen, een burger en een militair. Zij werken Samen aan een goede oogst. ​Kirho, z.t., 1997

​'Trots van de kweker'

​Een moderne struisvogelboerderij op het Noord-Koreaanse p[latteland. De twee arbeidsters rapen trots de door de dieren gelegde eieren. Het papier in het mandje voor op de fiets maakt duidelijk, dat de eieren van het bedrijf op een wetenschappelijk verantwoorde manier worden geproduceerd 'Trots van de kweker', 2002, Shim Kwang-ch'ol (Pyongyang Universiteit van Schone Kunsten).

​'De vaardigheid van een soldaat'

​'De vaardigheid van een soldaat', 2003, door Kim Song-guk en Han Nam-yok. In deze mobiele veldkeuken wordt een voedzame maaltijd vereid door een soldaat-kok. De vrouwen brengen hem een overvloed aan verse groenten en fruit. Dit werk is een voorbeeld van een schilderij uit de 'Leger Eerst'-periode, waarbij er veel nadruk wordt gelegd op de verbondenheid tussen het volk en het leger.

Alles in dienst van de samenleving

Deze treinbestuurder wordt gefeliciteerd en geëerd omdat hij een bepaald aantal kilometers zonder ongevallen heeft afgelegd. Aan de leuning van de spoorbrug hangt een spandoek: "In marstempo op naar de uiteindelijke overwinning". Een schilderij van Ri In-su uit 1998.

​'Encore'

Deze treinconductrice is het middelpunt van de belangstelling van deze groep militairen, die per trein onder weg is. Of ze nog een liedje wil zingen. 'Encore', 2003, Hwang Ch'ol (Centrale Kunststudio).

​'Zelfs op feestdagen'

Zelfs op een koude winterse oudejaarsavond zijn deze jonge verkeersagentes in de weer. Dit is het beeld, dat men graag ziet van een behulpzame politie en niet die van een onderdrukkende macht, zoals die elders op kunstwerken van de Zuid-Koreaanse (oproer)politie is afgebeeld. '​Zelfs op feestdagen', 1997, Kim Chong-t'ae.

Beschermers van het Volk

De Noord-Koreaanse strijdkrachten vormen het schild van de natie, dat is al sinds de tijd van de Japanse bezetting van het land. Kim Il Sung vocht als verzetsstrijder vanuit het aangrenzende Mantsjoerije. Met het eeinde van de Tweede Wereldoorlog leek vrede in de regio allerminst zeker en niet veel later brak de Koreaanse oorlog (1950-1953) uit, waarbij Noord-Korea, met hulp van de Sovjet Unie en China probeerde om de tweedeling van het schiereiland ongedaan te maken. Deze bloedige oorlog met buurland Zuid-Korea eindigde in een wapenstilstand, die tot de dag van vandaag voortduurt. 

​'Op de veroverde tank'

Deze twee gewapende vrouwen kijken genoegelijk toe hoe het jongetje deze uitgeschakelde Amerikaanse tank met krijt voorziet van een tekening van een Amerikaanse soldaat. Hij heeft: "Ik heb hem gevangen" er bij gechreven. Het andere jongetje heeft: "Amerikaanse honden" ("Migungnom") op de tankkoepel geschreven. 'De veroverde tank', 1997, Chong Yong-ch'ol.

De collectieve woede ten opzichte van Amerikanen beperkte zich overigens niet tot de ervaringen gedurende de Koreaanse Ooorlog. Het anti-Amerikaanse sentiment is eigenlijk tot aan de dag van vandaag aan de orde. Daarbij maakt de Noord-Koreaanse propaganda graag gebruik van gebeurtenissen, zelfs als die aan de andere kant van de grens, in Zuid-Korea plaats vinden. Een voorbeeld daarvan is het onderstaande schilderij uit 2003. Op 13 juni 2002 kwamen twee schoolmeisjes om het leven na een aanrijding door een Amerikaans legervoertuig. Het drama leidde vervolgens tot grote publieke woede, toen een Amerikaanse militaire rechtbank in het land de militairen vrijsprak van schuld aan het ongeluk. De gebeurtenis beïnvloedde ook de uitslag van de presidentsverkiezingen in Zuid-Korea. 

​'Vlammen van Woede'

Dit beeld toont één van de vele wakes te zien die in Seoul plaatsvonden, echter met toevoeging van leuzen als "Laten we het onze vijand, de Amerikaanse honden, die onze kameraden hebben neergemaaid betaald zetten." Het meisje, in haar schooluniform, steekt een pop van George W. Bush, de toenamlige president van de VS in brand. Naast verdriet spreekt er verbetenheid en woede uit haar blik. Dit schilderij uit 2003 past in het klimaat van de toegenomen spanning met de Verenigde Staten, toen Noord-Korea het verdrag tegen de verspreiding van kernwapens verliet en de tweede nucleaire crisis in alle hevigheid losbarstte.​ 'Vlammen van Woede', 2003, Han Hui-bok.

Links: Deze drie vrouwen trotseren het barre winterweer om de Koreaanse troepen tijdens de Koreaanse Oorlog van wapens te voorzien. Ondanks de omstandigheden maken ze een opgewekte indruk. Dit werk is van een onbekende kunstenaar en is niet gedateerd. Rechts: 'Over de bergpas'. Vol ontberingen trekt een legereenheid over de nagenoeg onbegaanbare bergpas, de vijand tegemoed.

De bevrijding van Seoul door Noord-Koreaanse troepen, enkele dagen na het begin van de Koreaanse Oorlog wordt hier gevierd met een triomfantelijke intocht. Op de achtergrond is het voormalige Japanse gouvernementsgebouw te zien. De bevolking juicht de troepen toe.  Er zijn banieren opgehangen met teksten als: "Lang Leve de visionaire generaal Kim Il Sung". Op een andere wordt gemeld, dat patriottische jongens en meisjes zich als vrijwilligers kunnen aanmelden. Dit werk stamt uit 1991 en is afkomstig uit de Paekho Kunststudio.

'Doodverachtende beschermers verbonden met de loop van een geweer'

Dit schilderij van Kim Pong-nam (Nampo Kunststudio) uit 2002 verwijst naar 'Leger Eerst' campagnes. In deze (fictieve) oorlog schaart het leger zich als één man achter de Leider. In de titel worden twee campagnes met elkaar vervlochten: 'De Overwinning/Vrede komt uit de loop van een geweer' en 'Doodsverachtende beschermers'.
Deze laatste campagne riep soldaten op zich met ware doodsverachting op te offeren voor de Leider. 

'De plaats waar wij blijven'

Op dit schilderij wordt een (fictieve) militaire actie, naar alle waarschijnlijkheid gericht tegen een schip van de Amerikaanse marine. Op de voorgrond de persoonlijke bezittingen en uitrusting van een Noord-Koreaanse marinier. Hij heeft van zijn superieuren de opdracht gekregen de Amerikanen aan te vallen. Die opdracht wordt kracht bijgezet door de leus op de banier, die op de brug van het marineschip op de achtergrond is opgehangen: "Vernietig alle indringers". Zijn vrouw en dochter staan trots op de kade, bereid om hun man en vader op te offeren voor het Koreaanse Volk en de Grote Leider. ​'De plaats waar wij blijven', 2003, Chi Chae-ho.

'De eerste Vlucht'

Op een vliegbasis kijken twee jonge jachtvliegers naar de start van andere jonge piloot, die vandaag zijn eerste vlucht als straaljagerpiloot maakt. Een jonge verpleegster deelt in hun enthousiasme. Kameraadschap en verbondenheid zijn hier het thema. Het succes van de eerste vlucht van de vliegeniers is geen individuele prestatie, maar het resultaat van gezamenlijke inspanning. De eerste Vlucht, 2007, Pak Song-yun (Kunststudio van het Volksleger). Zo natuurgetrouw de kunstwerken doorgaans de werkelijkheid benaderen, zo gekunsteld zijn de straaljagers op de achtergrond weergegeven. Rechts: Achter het front in de Koreaanse Oorlog staan vrouwen met camouflagenetten over hun schouders te juichen bij het zien van overvliegende bevriende gevechtsvliegtuigen. De Noord-Koreaanse luchtmacht vormt het schild boven het land, zodat de de werkers op het land de oogst veilig kunnen binnen  halen. (Ongedateerd en ook de kunstenaar is niet bekend).

Op een lanceerplatform staat een Noord-Koreaanse raket gereed, die op het punt staat een satelliet in de ruimte te brengen. Dit schilderij dateert uit 2000. Twee jaar eerder deed de ruimtevaartorganisatie van het land een eerste vergeefse poging. In 2012 slaagde Noord-Korea er voor het eerst in een satelliet in een baan om de aarde te brengen. In de afgelopen jaren is duidelijk geworden, dat het accent op het ruimtevaartprogramma van het land zich vooral richt op de ontwikkeling van (intercontinentale) ballistische raketten.  De titel van dit werk van Kim Song-gun is: '​Moge de waardigheid van mijn vaderland, wereldwijd erkend als een krachtig en welvarend land in het heelal nog uitbundiger stralen'.

Hiernaast: Ogenschijnlijk zonder zorgen en ontspannen bespeelt deze jonge militair haar accordeon. Achter haar zien we de kanonnen van een luchtafweerbatterij. Jaartal en maker zijn niet bekend.

In het midden van de jaren '90 kreeg Noord-Korea te maken met een verwoestende hongersnood en een economische crisis. Dat was aanleiding voor de 'Leger Eerst Politiek' (songun-politiek) van Kim Jong Il. Hij zette het leger in de schijnwerpers, de ultieme beschermer van de revolutie, de Democratische Volksrepubliek Korea en de Leider. De bevolking moest een voorbeeld nemen aan de inzet van soldaten. Onder de vlag van de songun werden burgers aangespoord tot vasthoudendheid, grote heldenmoed en totale toewijding aan de Leider.

Vijftig jaar na het einde van de Koreaanse oorlog laait de spanning tussen Noord-Korea en de Verenigde Staten weer op na het uitbreken van de tweede nucleaire crisis in oktober 2002. 

De onderstaande voorstelling daterend uit die periode dateert, toont de ondertekening van het wapenstilstand verdrag, dat destijds het gewapende conflict beëindigde. De Amerikaanse generaal Harrison tekent het akkoord namens de Verenigde Naties en generaal Nam II voor Noord-Korea (en de Volksrepubliek China). 

Behalve een realistische weergave van dit belangrijke historische feit, heeft kunstenaar Hyok-shin er ook een ideologische interpretatie aan toegevoegd. Zodoende is het simpelweg niet meer het tekenen van het verdrag, maar wordt dit de viering van de Noord-Koreaanse overwinning op de wanhopige delegatie van de Verenigde Naties. De prominente plaatsing, pose van generaal Nam II en het contrast tussen licht op de Noord-Koreaanse delegatie en de donkere linkerzijde, met generaal Harrison en de Zuid-Koreaanse generaal Paek Sun-yop, versterken het verschil tussen 'overwinnaar' en 'verslagene'.

Strijd bepaalt ook anno 2025 de aard en de taal van Noord-Korea. In de kunst blijft er veel aandacht voor de heldhaftigheid van het anti-Japanse verzet en het Koreaanse Volksleger, als ook de moed en inzet van de huidige strijdkrachten. Hoe de recente inzet van Noord-Koreaanse militaire in de Oekraïense oorlog gepresenteerd wordt, valt nog te bezien.

Verlangen naar hereniging

Noord-Korea begon de Koreaanse oorlog om de tweedeling tussen Noord en Zuid ongedaan te maken. Het land viert de oorlog vooral als overwinning op de Amerikaanse imperialisten. Op schilderijen zien we emotionele taferelen te zien van de pijn die de tweedeling veroorzaakt en van het verlangen naar hereniging. Daarnaast zijn er beelden van de heldhaftige strijd van het Zuid-Koreaanse volk tegen de Amerikanen.
In de ogen van de Noord-Koreaanse propaganda dromen de Zuid-Koreanen dromen van hereniging met hun broeders in het noorden, onder het leiderschap van de Kim-familie. 

De jaren '80 vormen in Zuid-Korea een periode van studentenprotesten waarin de roep om meer democratie in het land overheerst. In de ogen van Noord-Korea is echte democratie alleen in in hun land te vinden. Ook in deze tijd zijn de anti-Amerikaanse sentimenten in Zuid-Korea zijn een dankbaar onderwerp voor Noord-Koreaanse staatskunstenaars.

​'Het Lied dat zij zongen'

​'Het Lied dat zij zongen', uit 2003, door Ch'oe Nam-su, Ri Ch'ol-ho, Shim Kwang-ch'ol en Ho Yong-bom (Mansudae Kunst Studio). Een groep Zuid-Koreanen, waaronder boeren, scholieren, intellectuelen en arbeiders zingt een lied waarin steun wordt betuigd aan de Koreaanse Arbeiderspartij. Die steun blijkt ook uit op schriften op de muur achter hen. Sommigen zijn gewond als gevolg van een confrontatie met de Zuid-Koreaanse oproerpolitie.

Eind jaren '80 roerden studenten en activisten zich regelmatig in de roep om democratisering.om dergelijke herenigingsmarsen te organiseren. Het jaar 1987 markeerde een enorme mijlpaal voor de Koreaanse democratie met aanhoudende landelijke protesten tegen militaire dictatuur. Juni in het bijzonder is een symbolische periode voor democratisering geworden, vanwege de gebeurtenissen die zich gedurende die maand verspreidden. De studenten van de Yonsei Universiteit in Seoul  speelden een belangrijke rol in de protesten en het proces van democratisering. Hieronder twee beelden over deze periode.

​Links: Onder het oog van de internationale pers wordt het vertrek van een herenigingsmars vanaf de campus van de Yonsei Universiteit tegengehouden door de Zuid-Koreaanse oproerpolitie. Het beeld van de gebeurtenissen kloppen, maar de leuzen zijn aangepast, zodat zij de mening van de Noord-Koreaanse staat verwoorden.

​'De overtuiging van Verzetsstrijders'

​De volledige titel van dit werk is: 'De overtuiging van Verzetsstrijders (de Kameraden Kwon Yong-byok, Ri Che-sun, Ri Tong-gol en Chi T'ae-hwan indachtig)', 1998. Maker is Kim Tok-shin (Kunststudio van de Zuid-Pyongan Provincie). Deze vier verzetstrijders wachten op hun terechtstelling. Uit hun blik spreekt geen doodsangst, maar juist overtuiging, hoop en minachting. Op de borst van de man rechts zijn sporen van marteling zichtbaar.

​'De dochter van een verzetsstrijder'

Het dochtertje van een gedode demonstrant is geknield voor het graf van haar vader. Hij is één van de slachtoffers van de onderdrukking van de Kwangju-opstand in mei 1980. Chun Doo-hwan zette toen het Zuid-Koreaanse leger tegen de eigen bevolking in. Dit beeld van de hand van Song-hwa dateert uit 1999.

'Herenigingsvlieger'

​Dit jongetje toont trots zijn vlieger. Hij heeft er "Hereniging" op geschreven. 'Herenigingsvlieger', 2002, Son Chin-ch'ol.

In begin 2024 meldt het Noord-Koreaanse staatspersbureau, dat  het land verschillende overheidsinstanties gesloten heeft, die zich bezighielden met het bevorderen van de samenwerking en hereniging met Zuid-Korea. Aanleiding was het verslechterende contact tussen de twee landen. Zo schortte Zuid-Korea een militair akkoord uit 2018 gedeeltelijk op,nadat Noord-Korea een spionagesatelliet had gelanceerd. Dat akkoord diende er juist voor om de spanningen tussen de landen te verminderen.

De Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un noemde zijn buurland enkele weken geleden "de belangrijkste vijand". Daarnaast noemde hij het blijven zoeken naar verzoening "een fout die het noorden niet langer mag maken".

Volgens de Noord-Koreaanse staatsmedia werd het besluit om organisaties op te schorten aangekondigd door de Opperste Volksvergadering van het land. Een van die organisaties is het Comité voor de Vreedzame Hereniging van Pyongyang. Die laat dus nog even op zich wachten als het aan dat land ligt.

De foto's in deze reportage werden gemaakt op 18 april 2015 tijdens de tentoonstelling 'De Kim Utopie' in het Drents Museum in Assen. Een aantal van de werken in de expositie zijn afkomstig uit de privécollectie van verzamelaar Ronald J.C.M de Groen. Gedurende twintig jaar heeft een speciaal daarvoor aangestelde groep Noord-Koreanen het land afgezocht naar sociaal-realistische kunst. 
Voor de bijschriften is o.a. gebruik gemaakt van de informatie bij de geëxposeerde werken.