Whakaari

Op 9 december, 2019, om 14.11 uur in de middag heeft een korte, maar relatief krachtige uitbarsting tot slachtoffers geleid onder een groep bezoekers. De toeristen waren nog maar kort aan land. 

Vrijdag 18 juli 2014......de "PeeJay IV" doet er vanuit de haven van Whakatane toch nog een kleine twee uren over om het Witte Eiland te bereiken. Zo op het oog is de zee kalm, maar eenmaal buitengaats danst het snelle schip toch nog behoorlijk op de golven. Op deze stralende maar frisse winterdag is het kleine eiland vanaf het vaste land goed te zien. De witgrijze stoompluim boven het eiland wijst ons de weg en wil bovendien aangeven, dat Whakaari geen gewoon eiland is. Dat weten we maar al te goed, want dit eiland is tamelijk bijzonder. Vier jaar geleden gooide het in onze ogen fraaie zomerweer roet in het eten, door de zee rond het eiland dagenlang veel te onstuimig te maken. We weten zeker, dat die 4 jaar wachten meer dan beloond zal worden.

Whakaari of wel het Witte Eiland is in feite niet meer dan de top van een maar net boven water uitstekende vulkaankrater. De hoogte van deze vulkaankrater is, gerekend vanaf de zeebodem zo'n 760 meter. Slechts de bovenste 321 meter steken uit het water. Het hoogste punt van de noordwestelijke kraterrand wordt Mount Gisborne genoemd.

Eerste voet op Whakaari

Het is vooralsnog moeilijk te zeggen, wanneer de eerste Maori voet aan wal van dit eiland  hebben gezet, dat ze nu Te Puia o Whakaari, of gewoonweg Whakaari noemen. Over de betekenis van de naam Whakaari lopen de meningen uiteen, van 'de dramatische Vulkaan'  tot '.... datgene, dat zichtbaar kan worden gemaakt'. De Engelstalige naam White Island is vrijwel zeker voor het eerst in het scheepsjournaal van Captain James Cook opgetekend. Hij schrijft:  "... I have named it White Island, because as such it always appeared to us..."

Whakaari lijkt zo dichtbij. Toch neemt de boottocht vanuit de haven van Whakatane naar het vulkaaneiland nog ongeveer twee uren.

fotopresentatie Whakaari

Er komt voortdurend stoom uit de hoofdkrater, maar ook uit talrijke andere plekken sist en suist het. Zo nu en dan rommelt het. Op een windstille dag reiken de stoomwolken wel tot een kilometer hoogte.....

Op deze  stralende winterdag staat er echter een stevige bries. Die zorgt ervoor, dat de ontscheping vlak voor de aanlegsteiger toch nog de nodige voorzorg vereist. De "Pee-Jay" gaat een meter of 60 van de kleine steiger in Crater Bay voor anker. We stappen over in een rubberboot, die ons even later op de pier aflevert. Vandaar is het slechts enkele tientallen meter lopen naar de rand van de hoofdkrater. We passeren de ruïne van de zwavelfabriek, ruwweg over het westelijke deel van de krater, dat in 1914 door een allesverwoestende lahar (modder- en puinstroom) werd platgewalst. In september van dat jaar stortte de westelijke rand van de hoofdkrater in, met de verwoestende lahar als gevolg. Tien arbeiders van de zwavelmijn konden geen kant meer op en kwamen om het leven.

Onder 'normale vulkanische omstandigheden' wordt het waarschuwingsniveau op Whakaari aangegeven met een '1', hetgeen hier betekent, dat de standaard veiligheidsvoorschriften voor dat moment voldoende zijn zich op het eiland te begeven. 

Een veiligheidshelm en een gasmasker binnen handbereik bieden dan, indien nodig, de eerste bescherming. Zo af en toe is het masker nodig, wanneer er plots een zwavelwolk uit de grond opstijgt. 

Topografie van het kratergebied van de Whakaari. Foto: Maxar Technologies op basis van data van SIO, NOAA, USNavy, NGA en GEBCO. Bron: Google Earth.

De overvloedige hoeveelheid van zwavel  aan het oppervlak van het eiland was destijds één van de voornaamste redenen van de belangstelling van de Maori. De zwavel werd door hen gebruikt voor de bemesting van hun akkers. De grote kolonie van Langvleugelstormvogels vormde een welkome bron voor de voedselvoorziening.

Op aarde komt zwavel als verbinding in grote hoeveelheden in mineralen als pyriet, sfaleriet, gips en bariet voor. In vulkanische gebieden wordt zwavel in elementaire vorm in kleine hoeveelheden bij solfataren en fumarolen aangetroffen. Deze foto van zwavelkristallen is gemaakt in de Schatkamer van Naturalis in Leiden.

Ondanks de voor flora en fauna beslist zeer extreme omstandigheden is er verrassend veel leven op Whakaari.  De twee Jan van genten kolonies op het eiland tellen ongeveer 5000 broedparen. Veruit de grootste groep broedvogels vormen de circa 50.000 Langvleugelstormvogels (de grey-faced petrel, ook wel great-winged petrel), die hier in Nieuw-Zeeland ook wel de Muttonbird wordt genoemd. 

Op de noordwestkant van het eiland nestelt een vrij grote kolonie Jan van genten. Onder: Daar waar het mogelijk is, maken  ook deze badgasten graag gebruik van de rotsen.

Meer over de geologie van Whakaari.